اُتیسم چیست؟

تعریف اتیسم Autism از جمله ی یونانی Auto به معنای خود Selfگرفته شده است . این عارضه یکی از ناتوانی های رشدی است که بر تمام محدوده های رشدی کودک اثر می گذارد وبه نحوه ی انجام بسیاری از کارها ومهارتهای عملکردی کودک آسیب می رساند

1- مفهوم و نشانه ها: برای اولین بار بلویر روانپزشک آلمانی در سال 1911 بیماری اُتیسم یا برگشت به دنیای روانی خود را در بین اشخاص اسکیزوفرنی مورد توجه قرار داد. در سالهای 1943و1944 کانر روانپزشک اطفال در ایالات متحده و آسپرگر متخصص اطفال اطریشی بدون اینکه از یکدیگر باخبر باشند دو نمونه جدا از هم اُتیست ارائه دادند. این دو نمونه به اُتیست نوزادی یا سندرم کانرو اُتیست اختلال شخصیتی یا سندرم آسپرگر مشهور می باشند.

دکتر کانر مشخصات پنج گانه ی زیر را درباره آنچه که او اُتیسم زودرس نوزاد نامیده بود برشمرد:

1- عدم توانایی در برقراری ارتباط دوجانبه با دیگران از آغاز زندگی.

2- عدم توانایی در برقراری ارتباط زبانی با دیگران.

3- علاقه شدید به حفظ یکنواختی و مقاومت در برابر هر تغییر.

4- سرگرم شدن با اشیاء به جای انسان.

5- نشان دادن قدرت هوشی خوب در بعضی مواقع.

2- رده بندی و مرزبندی با سندرمهای دیگر:

اُتیسم یکی از انواع پسیکوزهاست که با بیماری اسکیزوفرنی متفاوت است. رانو پاره ای از این تفاوتهای اساسی را توصیف کرده است. اُتیسم در پسران چهار برابر دختران دیده می شود، در حالی که در اسکیزوفرنی هیچ تفاوتی بین دوجنس نیست. در اسکیزوفرنی ، عامل ژنتیکی دخالت دارد. بنابراین اغلب تاریخچه خانوادگی زمینه های آن را منعکس می سازد، اما در اُتیسم چنین وضعی وجود ندارد. اُتیسم برخلاف اسکیزوفرنی بیشتر در بین طبقات متوسط و بالا متداول است و علائم آن از اوان کودکی آشکار می باشد و یا حداقل در دو سال اول مشهود است( در سه سالگی نیز پیدا می شود) در حالی که علائم بیماری اسکیزوفرنی قبل از سنین سه یا چهار سال دیده نمی شوند ( اسکیزوفرنی کودکی وجود ندارد. ) و حتی در آن زمان هم بسیار نادرند. میانگین بهره ی هوشی در اسکیزوفرنی بالاتر می باشد ( هر چند تست کردن کودک اُتیستیک به علت عدم واکنش و همکاری دشوار خواهد بود ) در اسکیزوفرنی توهم وجود دارد، کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی به درمان بهتر پاسخ می دهند، لکن برای کودک مبتلا به اُتیسم هیچ درمان پزشکی وجود ندارد، هر چند مربیان می توانند در رفتار آنها بهبود ایجاد کنند.

3- درصد آماری و علل اُتیسم:

از هر 4000 کودک یک نفر به اُتیسم مبتلا می شود که نسبت پسر به دختر چهار به یک می باشد. در جدیدترین تحقیقات، آمار کودکان اُتیست بین4 تا 15سال راچهار تا پنج نفر در10000 نفر تخمین زده اند و در بعضی تحقیقها حتی بیشتر از این رقم هم ارائه داده شده است. خانم نوابی نژاد در کتاب مدرسه و کودک می نویسد که در انگلستان حدود 3000 کودک مبتلا به اُتیسم وجود دارند. نشریه ای آلمانی به نام وضعیت افراد اُتیست در آلمان که در سال 1993 منتشر شده است، رقم افراد مبتلا به اُتیست را حدود 40000 نفر ذکر کرده که حدود پنج تا شش هزار آنها کودکان 4تا15 ساله می باشند: سه تا چهار هزار نفر 14 تا 21 ساله و 30 تا 35 هزار نفر بالاتر از 21 سال.

عده ای از دانشمندان فکر می کردند که اُتیسم علت فیزیکی دارد. بندر فکر می کرد که اُتیسم منشأ عضوی دارد. او معتقد بود که اُتیسم ناشی از یک آشفتگی مغزی است که قبل از تولد کودک وجود داشته است. ریملا ند نشان می دهد که اُتیسم از دشواری در درک تحریکات حسی که به مغز وارد می شوند ناشی می گردد. او مشکل را از آسیبی می دانست که به شکل بندی قسمت مشبک مغز کودکی که از نظر ژنتیکی آمادگی داشته، وارد گردیده است. شاپلر نیز اُتیسم را به سیستم حسی ارتباط می داد. او معتقد است که کودک اُتیست از مرحله ی استفاده از حواس یا گیرنده های نزدیک ( چشائی، بویائی، بساوائی ) نگذشته و به مرحله استفاده از گیرنده های دور، یعنی بینایی و شنوایی نرسیده است. او عقیده داشت که این ناتوانی نتیجه ی محرومیت حسی کودک می باشد و محرومیت حسی نتیجه ی نقص ذاتی سیستم عصبی و وجود مادری بوده که از تحریک فرزندش عاجز بوده است.

دلاکاتو عقیده دارد که کودکان اُتیست بیمار روانی نیستند، بلکه آنها آسیب مغزی دارند. این نارسائی مغزی سبب بدکار کردن قوه درک می گردد؛ به این معنی که مشکلاتی در یکی از راههای ورودی بینائی، شنوائی، بساوائی، بویائی، یا چشائی از جهان خارج به مغز پدید می آورد.آسیب مغزی به یکی از صورتهای زیر این راههای ورودی را غیرعادی ساخته است:

تند: در این حالت راه ورودی بیش از اندازه باز است و در نتیجه تحریکی بیشتر از آنچه که مغز بتواند به راحتی تحمل کند با آن وارد می گردد.

کند: در این حالت راه ورودی کمتر از اندازه باز است و در نتیجه تحریکی کمتر از آنچه که باید به مغز وارد می شود و مغز محروم می ماند.

ناموزون: در این حالت راه ورودی به علت نادرست کار کردن از خود تحریکاتی ایجاد می نماید که در نتیجه پیام جهان خارج را پارازیت دار ساخته یا در بدترین وضعیت آن را خفه می کند.

تصویر بیماری:

اُتیسم کودکی، اختلال رشدی شدیدی ست که حداکثر تا سن سه سالگی خود را نشان می دهد. علائم مشخصه آن تأثیرعمیق روی ارتباط احساسی و کلامی کودک است و وی را ناتوان می سازد که با اشخاص دیگر، خود و والدین خود رابطه عاطفی عادی برقرار نماید. اُتیسم کودکی یک سندرم است: بدین معنی که دارای مشخصه ی واحدی نیست. بلکه نشانه های متعددی می توانند به تشخیص آن بیانجامند.

نشانه های هسته ای آن عبارتند از:

1- اختلال در ارتباط انسانی کودک.

2- اختلال غیر عادی در تکلم که از نداشتن گفتار بطور کامل تا گفتار نامفهوم وحتی دارا بودن گفتار بطور کامل، ولی درهم و غیرعادی می باشد و ناتوانی درارتباط تکلمی با اطرافیان.

3- واکنش شدید در مقابل تغییر محیط اطراف. یکی از نشانه های بارز دیگر این سندرم تغییر ناگهانی رفتاری و ارتباطی کودک در سن حدود 36 ماهگی می باشد. این موضوع برای تشخیص به موقع اُتیسم است، چرا که گاهی اوقات این بیماری همراه یک بیماری دیگر علائم خود را نشان می دهد و گاهی اوقات نشانه های آن در حین رشد طبیعی کودک مشخص می گردند.

اُتیسم کودکی طبق آخرین تحقیقات به علل متعدد MULTIFAKTOR ذکر گردیده است. یعنی تنها یک علت بخصوص نمی تواند باشد. تحقیقات زیادی که روی انسانهای اُتیست بعمل آمده است نشان می دهند که در همه ی آنها اختلال در تجزیه و تحلیل ادراکی وجود دارد. این بدان معنی ست که کودک با حواس خود تأثیرات محیطی را دریافت می نماید، ولی نمی تواند این اطلاعات را درست مرتب نموده و با همدیگر ارتباط دهد. تأثیرات محیطی که بوسیله ی هریک ازحواس گرفته می شوند شناخته و تفهیم نشده و به کودک این امکان را نمی دهند که تجربیات ورفتارش را مرتب نموده و با دنیای خارج مرتبط نماید. این اختلال در درک مفاهیم بدین معنی است که کودک اُتیست رفتار اطرافیان خود را به سختی می فهمد و به سختی می تواند خود را به محیط اطراف بفهماند. زیرا راههای ارتباط مؤثر را که مجموعه ای از رفتارهای منظم می باشد، فاقد است. نتیجه این اختلال ادراکی برگشت به رفتاری تکراری ست که کودک درحین رشد نمی تواند آن را تکمیل کند؛ زیرا که اثر وارده همان موقعیت اول را در ادراک به وجود آورده و به ندرت به وسیله ی تجربه نوئی جایگزین و یا تفکیک می شود. توانایی هوشی کودکان اُتیست خیلی متفاوت است و از عقب ماندگی ذهنی تا حد متوسط و گاهی بالاتر از حد متوسط اختلاف دارد. این کودکان اغلب استعداد بالا، ولی ناقصی را در حساب کردن، در تکنیک، در موزیک و درقسمت های دیگری که مشروط به فهم اجتماعی نیستند نشان می دهند.اختلال در تجزیه و تحلیل ادراکی در بوجود آمدن اُتیسم کودکی نقش زیادی بازی می کند، ولی تنها علت نمی باشد. تحقیقات چهل سال اخیر نشان داده است که علتهای ژنتیکی، عصبی، جسمی و ضایعه مغزی نیز از علل آن می باشند. چنانچه هیچگونه نشانه ای پیدا نشود، تحقیق نشان داده است که علتهای ارگانیکی نیز می توانند علت اُتیسم باشند.

« ریملا ند نشان می دهد که اُتیسم از دشواری در درک تحریکات حسی که به مغز وارد می شوند ناشی می گردد. او مشکل را از آسیبی می دانست که به شکلبندی قسمت مشبک مغز کودکی که از نظر ژنتیکی آمادگی داشته، وارد گردیده است.»

تشخیص به موقع:

اُتیسم را می توان بین اول و سومین سال زندگی کودک تنها به عنوان مشکوک به اُتیسم کودکی یا سندرم اُتیست تشخیص داد مشروط بر اینکه تشخیص دهنده اطلاعات و تجربیات کافی در رابطه با کودکان اُتیست داشته باشد.برای تشخیص نهائی علاوه بر نشانه های بالینی متعددی که وجود دارند ، یک مشاهده رفتاری مداوم نیز لازم است. و نیز گزارش کامل و دقیق والدین و یا سرپرست کودک که دائم با کودک در ارتباطند و او را مورد مراقبت قرار می دهند و متوجه اُفت رفتاری کودک می باشند لازم است. این گزارش اغلب مهم ترین اطلاعات را برای تشخیص و چگونگی تشخیص ارائه می دهد.

غیر از اینها وجود یک چک لیست برای تنظیم یک رفتار، کمک زیادی می کند. در چک لیست زیر باید توجه داشت که می توان کودک اُتیسم و همچنین کودک عادی و کودکانی که معلولیت دیگری نیز دارند را مورد مطالعه قرار داد.چنانچه کودک مورد شناسایی، چندین اختلال در همه قسمتها نشان دهد می توان به اُتیسم کودک مشکوک گردید.

شناسایی به موقع اُتیسم کودکی در دوره معاینات پیشگیری:

1- تولد: هیچ نشانه ای مشخص نیست.

2- 10-3 روز: هیچگونه نشانه مشخصی شناخته نمی شود.

3- 6-4 هفته اول زندگی: جیغهای متوالی نه جیغهایی که زمان گرسنگی سر می دهد.

4- 4-3 ماهه: نمی خندد یا لبخند واکنشی ندارد، نشناختن صورت مادر.

5- 8-7 ماهگی: توجهی به اسباب بازی نمی کند، دراز نکردن دست به جلو، با بلند کردن وی راست ماندن و یا شل افتادن نچرخاندن سر و قاقا نکردن.

6- 12-10 ماهه: توجه نکردن به محیط اطراف، احساس رضایت از خود، گریه های طولانی و جیغ زدن های ممتد، داشتن حرکات و رفتارهای تکراری ( تکان خوردن، خود را به چیزی مالیدن و ... ) بازی نکردن، اسباب بازی را بطورتکراری حرکت دادن، تشخیص ندادن افراد از یکدیگر، نچرخیدن بطرف صدا مانند افراد کر، اشاره نکردن به اشخاص و یا اشیاء، تقلید نکردن حرکات، اختلال در رشد کلامی، ایجاد صدا، درآوردن صداهای غیرعادی بدون تقلید و بدون داشتن معنی.

7- 24-21 ماهگی: اختلال در خوابیدن و یا بیدار خوابی در شب، نجویدن، تنها مایعات و غذاهایی مثل فرنی را می تواند بخورد. علاقه به یکنواختی چیزهای قابل دیدن، حرکات مکرر Sterotype دستها: چرخاندن، تکان دادن، کوبیدن، خاراندن و ... . خواب رفتگی عضلانی ( شل بودن عضلات )، افتادن زیاد. برقرار نکردن ارتباط چشمی، نگاه خود را گرفتن، چرخیدن چشمها در حدقه، کنجکاو نبودن،

علاقه نداشتن و یا ترسیدن از تغییرات محیط اطراف، زمزمه کردن یا صداهای انعکاسی درآوردن، استفاده از لغات معینی ( گاهی اوقات غیر قابل فهم ).

8- از سه تا چهار سالگی: خندیدن و یا لبخند زدن بی موقع و بدون جهت، روی پنجه ها راه رفتن، است راست راه رفتن ( مثل چوبپا ) راه رفتن جهشی، حالت بخصوصی از غذا خوردن، حالت تکراری Sterotype مشغول نمودن خود با اشیاء بی جان، پیله کردن در بازی، ثبات در عادات، واکنشی ضعیف در مقابل درد و سرما، تمایل به خودآزاری، احتمالاً چشمان تیز، برقراری ارتباط از راه بوسیدن با لبها ( همچنین هنگام بوسیدن،لمس کردن، زدن )، گرفتن گوشها با شنیدن بعضی از صداها، ارتباط غیرکلامی با محیط اطراف، احتمالاً با گرفتن دست اشخاص و هدایت آنها به سوی چیزی که می خواهد. بیشتر ارتباط با والدین ( بخصوص ارتباط بدنی ) و کمتر با همسنان خود، تقلید نکردن رفتار و یا حالتی که به او دیکته می شود.

زبان: احتمالاً اُفت گفتاری، لالی روانی، تمایل به با خود صحبت کردن، اشتباه در بکار بردن حروف اضافه، اختلال در آهنگ گفتاری، تأخیر عمومی از نظر گفتاری.

چک لیست: آتیست کودکی ( اولین سال زندگی کودک ).

در زمینه ادراکی:

1- بهیچوجه به صداهای تولید شده واکنش نشان نمی دهد، ظاهراًناشنوا به نظر می رسد.

2- علاقه مشخصی به بعضی صداها دارد.

3- در آخر ماه هفتم هنوز به طرف منبع صدا یا نوازش نمی چرخد.

4- مداوماً و متناوباً به روی سطح معینی ناخن می کشد.

5- نگاه خود را مدام به چیز معینی ثابت نگه می دارد.

6- نشان ندادن واکنش به دیدن چیزهای جالب توجه در زمینه گفتاری.

7- در آخر پنج ماهگی هنوز هیچ صدائی معنی دار نمی سازد.

8- در آخر هفت ماهگی هنوز هیچ صدائی که توجه دیگران را بخواهد با آن به خود جلب کند، مانند « دد» نمی سازد.

9- در آخر نه ماهگی هنوز هیچ صدائی را تقلید نمی کند.

10- در آخر دوازده ماهگی هنوز هیچ کلمه ای را بر زبان نمی آورد.

در زمینه رفتار اجتماعی

1- در آخر سه ماهگی وقتی مادر با او صحبت می کند به مادر لبخند نمی زند.

2- در آخر شش ماهگی برای مادر و یا اطرافیان بغل وا نمی کند.

3- در آخر شش ماهگی علاقه ای به بلند کردن و یا به چیزی مشغول شدن از خودنشان نمی دهد ( ظاهرا به خود مشغول است و کودکی آرام و راضی به نظر می رسد ).

4- در آخر ده ماهگی هنوز چیزهایی را که می تواند تقلید نمی کند.

5- در آخر دوازده ماهگی هنوز اشیاء اطراف خود را نشان نمی دهد ( توجه کمی نشان می دهد ).

6- مثل بچه های دیگر بازی نمی کند، بلکه مرتب خود را به یک نوع کار مشغول نگاه می دارد و یا یک نوع کاری را انجام می دهد.

در زمینه ی حرکتی

1- بی رمق، بی حال، بدن لمس و ول ( طوری که سنگین تر از وزن خود نشان داده می شود ).

2- حرکات دائمی و چرخاندن دستها جلوی صورت و جلوی چشمها.

3- حرکت دادن و چرخاندن مداوم شیئی بخصوص که مورد علاقه اش است جلوی صورت و جلوی چشمها.

موارد دیگر:

4- اختلالات متفاوت در غذاخوردن.

5- اختلال در دفع.

6- گریه های مداوم بی سبب.

7- تحریکات و هیجانات مداوم.

8- اختلال در خوابیدن.

9- در مجموع فوق العاده ساکت و آرام.

10- ظاهری سالم و دوست داشتنی.

توانبخشی و اقدامات به موقع

در نتیجه ی اختلاف عقیده ای که در مورد علت اُتیسم در گذشته وجود داشت، شیوه های معالجه متفاوتی نیز پیش گرفته شد که هیچ یک از آنها چندان مؤثر واقع نگردیده اند. کانردر سال 1954 اظهار می دارد که هیچ یک از شیوه های معالجه تاکنون روی اُتیسم اثری نداشته اند، ریملند در سال 1964 نوشت که:

هیچ صورتی از معا لجه روانی شناخته نشده است که در روند اُتیسم تأثیری نهاده باشد. به همان اندازه که نظریه ها در رابطه با اُتیسم و علل آن هماهنگی پیدا کرد و اتفاق نظریه هائی پیدا گردید، توا نبخشی و درمان اُتیسم نیز دامنه وسیع تری پیدا نمود.

رانر و لاکر در سال 1967 در یک مطالعه پیگیر طولانی به روی 63 کودک مبتلا به اُتیسم، در مدت پنج تا پانزده سال به نتایج جالبی رسیدند. حدود 14 درصد آنان قادر به زندگی تقریباً طبیعی بودند: 29% آنها فاقد گفتار مفید باقی ماندند. از 38 نفر آنها که بالای 16 سال داشتند فقط دو نفر شاغل شدند، 12 نفر هرگز به مدرسه نرفتند.

هم اکنون شیوه های جدیدی برای معالجه اُتیسم درحال پیدایش است. دراین شیوه ها کوشش می شود که نه تنها علایم بیماری بلکه آنچه را که پیروان این شیوه ها علت اساسی بشمار می آورند از میان بردارند.

شیوه های زیر در این زمینه معمول ترین روش ها بوده و هست:

1- تعدیل رفتار:

اساس این شیوه بر اصل سازگارسازی از راه تحریک- واکنش قرار دارد.

2- آموزش :

در این روش از فنون گوناگون آموزش بهره برداری می گردد.

3- داروها:

در این روش کوشش می شود با استفاده از داروها سیستم اعصاب، روان تر کار کند. مشکلاتی که دارودرمانی به کمک آنها می شتابد عبارتند از :

- آسیب به خود – رفتار های پرخاشگرانه – فعالیت بیش از حد – افسردگی – اضطراب فوق العاده زیاد و ...

4- برنامه غذا ئی غنی:

در این شیوه بهبود کار داخلی سراسر بدن از راه بهبود شرایط غذائی می باشد.

5- سازمان بندی عصبی:

در این شیوه معالجه بر مبنای بازیابی استوار می باشد، یعنی اگر مرحله ای از رشد انجام نیافته باشد ما برای کودک این فرصت را فراهم می کنیم تا بار دیگر آن را کاملاً تجزیه نماید.

یکی از راههای جدید درمان که همراه دیگر فعالیتها ی توانبخشی انجام می گیرد« آغوش در مانی » می باشد که اخیراً نتایج جالبی به دست داده است.

6- بازی درمانی :

استفاده از بازی درمانی کودکان مبتلا اهمیتی بسزا دارد یکی از افرادی که برای درمان کودکان مبتلا از بازی استفاده کرده ژان تیلور Jean tayler بود. اصل کار اوبر روی بازی های تمرینی وتکراری بود .؛مثل جور کردن ،طبقه بندی کردن ،سوار کردن وجفت کردن مهره های رنگی که آگاهی کودک نسبت به شکل ،اندازه و رنگ از این طریق تقویت می شود .دویدن وبازی کردن به این کودکان کمک می کند تا از انقباضات وعواطف خالی شوند ودر عین حال مهارتهایی را بیاموزند وتمرین نمایند .

منابع

- شریفی ، پرویز، کودکان استثنایی ، انتشارات فدن

- نشریه داخلی اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی مجتمع استثنایی خاطره رامش بابل، تابستان 84 ، شماره 3

- کاپلان هارولد – سادوک بنیامین ، خلاصه روانپزشکی وعلوم رفتاری – روانپزشکی بالینی ،ترجمه پور افکاری ، نصرت الله ، نشر آزاده ،چاپ دوم.

-www.sharghnewspaper.com.